Bezetting van Nederland, 1940-1945
De Eerste Wereldoorlog (1914-1918) was aan Nederland voorbijgegaan, dankzij de Nederlandse neutraliteitspolitiek. Die neutraliteitspolitiek werd voortgezet. Ten opzichte van Hitler gebeurde dat angstvallig; er zijn in 1933-1940 in Nederland mensen bestraft wegens belediging van dit 'bevriende staatshoofd'.
Maar de neutraliteit werkte deze keer niet. De Duitse aanval op Nederland begon op 10 mei 1940, vroeg in de ochtend. Onder meer bij Den Haag, de Grebbeberg en de Afsluitdijk bood het Nederlandse leger tegenstand. Op 14 mei bombardeerde de Duitse luchtmacht (Luftwaffe) het centrum van Rotterdam. Onder de dreiging dat ook Utrecht gebombardeerd zou worden, gaf het Nederlands leger zich over. Op 15 mei 1940 werd de capitulatie getekend. Alleen in Zeeland ging de strijd nog door, tot 17 mei. Nederland werd, met zijn 9 miljoen inwoners, bezet gebied.
De Nederlandse regering en koningin Wilhelmina weken op 13 mei uit naar Engeland. Prinses Juliana was een dag eerder vertrokken, met haar dochters Beatrix en Irene. Ze reisden van Engeland door naar Canada. De echtgenoot van prinses Juliana, prins Bernhard, zou de meeste tijd in Engeland doorbrengen.
In Londen werd een Nederlandse regering-in-ballingschap gevormd. De Britse omroep BBC bood onderdak aan Radio Oranje, de door gevluchte Nederlanders verzorgde 'stem van strijdend Nederland'. Koningin Wilhelmina zou het Nederlandse volk bijna vijftig keer via Radio Oranje toespreken.
Nederland werd bezet gehouden door troepen van de Wehrmacht onder bevel van de luchtmachtgeneraal Christiansen. Zichtbaar aanwezig was ook de Ordnungspolizei, vanwege de groene uniformen ook wel Grüne Polizei genoemd. Bovendien arriveerde er nog allerlei geheime politie: Gestapo, SD, Sipo (Geheime Staatspolizei, Sicherheitsdienst, Sicherheitspolizei).
Daar bleef het niet bij. Er trad een 'burgerlijk bestuur' aan (dus geen militair bestuur, zoals in België) met fanatieke nationaal-socialisten. Aan de top van het Duitse bestuur in Nederland stond de Oostenrijkse nazi Arthur Seyss-Inquart. Hij was de 'rijkscommissaris', de zetbaas van Hitler. De rijkscommissaris begon zijn taak met de boodschap dat de Nederlanders als 'Germaans broedervolk' behandeld zouden worden.
De Duitse militairen gedroegen zich inderdaad 'correct'. Veel Nederlanders hadden in de zomer van 1940 het gevoel dat het allemaal wel meeviel. Vanaf het najaar van 1940 werd het steeds meer Nederlanders duidelijk dat het niet meeviel. Na april-mei 1943 wist heel Nederland waar het met de bezetters aan toe was.
De bevrijding van Nederland door de geallieerden begon in september 1944. Pas rond 5 mei 1945 werd de bevrijding voltooid. De hele bevrijdingsoperatie kostte 50.000 geallieerde militairen het leven.
Aspecten van de bezettingsgeschiedenis:
1) De pogingen van de bezetter om van Nederland een nationaal-socialistisch land te maken,
2) de houding van het Nederlandse volk tegenover de bezetter - samenwerken/meewerken ja of nee,
3) de Nederlandse Unie, de politieke beweging die in 1940-1941 de NSB mocht beconcurreren,
4) de NSB en de WA,
5) de economie en de 'exploitatie' van Nederland - Nederland moest de bezetting betalen en bijdragen in de kosten van de oorlog,
6) de vervolging en deportatie van de joodse burgers,
7) de gedwongen tewerkstelling van Nederlandse mannen in Duitsland (arbeidsinzet),
8) schaarste en distributie,
9) het verloop van de oorlog en de internationale politiek,
10) de deelname van Nederlandse vrijwilligers aan Hitlers oorlog tegen Rusland,
11) de Nederlandse koloniën in oorlogstijd en de Japanse bezetting van Nederlands-Indië,
12) ontsnappingen uit bezet gebied,
13) de Nederlanders in Londen,
14) onderdrukking en verzet,
15) concentratiekampen en gevangenissen,
16) voorbereidingen op de naoorlogse periode en verwachtingen over 'na de oorlog',
17) de geallieerde bevrijdingsoperaties,
18) de bevrijding,
19) de nasleep van oorlog, bezetting en jodenvervolging.
